با گسترش رقابت تسلیحاتی در شرق آسیا و افزایش تهدیدات دریایی، ژاپن در حال برداشتن گامی تازه در عرصه فناوریهای نظامی است. وزارت دفاع این کشور اعلام کرده که برنامهای را برای آزمایش و توسعه موشکهای ضدکشتی با قابلیت هوش مصنوعی مشارکتی آغاز کرده است؛ فناوری که قرار است حملات موشکی را از شکل سنتی تک هدف و تک موشک به عملیاتهای گروهی و هوشمند تبدیل کند.
گام تازه در راهبرد دفاعی ژاپن
بر اساس گزارش روزنامه یومیوری شیمبون، این پروژه بخشی از برنامه تحقیقاتی دولت ژاپن برای ارتقای سامانههای تسلیحاتی هوشمند است. بودجه اولیه این طرح حدود ۲۰۰ میلیون ین برآورد شده و قرار است در سال مالی ۲۰۲۶، برای توسعه فناوریهای ارتباطی ایمن، مقاومت در برابر پارازیت و الگوریتمهای هماهنگی هوش مصنوعی صرف شود.
هدف اصلی، دستیابی به نمونه عملیاتی این سامانهها تا حدود سال ۲۰۲۹ عنوان شده است.
همکاری موشکها در میدان نبرد
در این سامانه جدید، موشکها قادر خواهند بود تا در حین پرواز با یکدیگر در ارتباط باشند و بسته به تغییرات میدان نبرد، مسیر و نقش خود را اصلاح کنند. این هماهنگی باعث میشود که حتی در صورت بروز پارازیت یا از دست رفتن ارتباط، سایر موشکها با تکیه بر اطلاعات پیش فرض و برنامهریزی شده ماموریت را ادامه دهند.
به بیان سادهتر، هر موشک نهتنها میداند به کجا باید برود، بلکه از تصمیم همتیمیهایش نیز آگاه است.
هدف: عبور از مدلهای سنتی
طرح جدید، مرحلهای فراتر از مفهوم «یک موشک – یک هدف» است. در این ساختار، مجموعهای از موشکها با تقسیم وظایف و تبادل دادههای لحظهای، حملاتی هماهنگ و چندلایه را اجرا میکنند. برخی از آنها وظیفه ایجاد پارازیت یا فریب دشمن را بر عهده دارند، در حالی که دیگر موشکها مسیر دقیق حمله را تا هدف اصلی دنبال میکنند.
نتیجه، افزایش احتمال نفوذ به سامانههای پدافندی مدرن و پیچیده دشمن است.
ساختار فنی و تدابیر ایمنی
هر موشک همچنان جستجوگر مخصوص خود را برای شناسایی نهایی هدف دارد، اما دادههای پروازی و تغییر وضعیت خود را با سایر موشکها به اشتراک میگذارد. این سیستم با مدل «انسان در حلقه» طراحی شده، به این معنا که تصمیم نهایی درباره حمله و شلیک همچنان توسط افسران انسانی صادر میشود.
وزارت دفاع ژاپن تأکید کرده است که همه مراحل آزمایش و بهکارگیری، تحت کنترل مستقیم انسانی و مطابق با چارچوبهای ایمنی ماموریت انجام میگیرد.
الگوهای مشابه جهانی
نمونههای محدودی از این فناوری در جهان وجود دارد. برای مثال،
- در ایالات متحده، موشک AGM-۱۵۸C LRASM با طراحی پنهانکار و ارتباط دادهای پیشرفته، تا حدی قابلیت هماهنگی بین چند موشک را داراست.
- اسرائیل نیز در خانواده موشکهای Sea Breaker از الگوریتمهای هوش مصنوعی برای شناسایی خودکار اهداف در محیطهای بدون GPS استفاده میکند.
- حتی در دوران شوروی سابق، موشک P-۷۰۰ Granit برای اجرای حملات گروهی برنامهریزی میشد که یک موشک فرماندهی حمله را هدایت میکرد و بقیه بر اساس دادههای او عمل میکردند.
اما طرح ژاپن یک گام فراتر است: ایجاد شبکهای از موشکهای هوشمند که همانند یک گروه زبده نظامی، بهصورت خودکار تصمیم میگیرند و عمل میکنند.
آیندهای نزدیک
این برنامه در واقع بخشی از رویکرد جدید توکیو برای بازدارندگی دریایی است. در شرایطی که تهدیدهای موشکی چین و کره شمالی افزایش یافته، ژاپن تلاش دارد تا توان تهاجمی خود را با فناوریهای پیشرفته تقویت کند.
اگر این پروژه به ثمر برسد، موشکهای ضدکشتی ژاپن نهتنها هوشمندتر از گذشته خواهند بود، بلکه در نبردهای آینده میتوانند همانند یک تیم زنده و هماهنگ، بهصورت جمعی تصمیم بگیرند و دشمن را غافلگیر کنند.
